صندوق قابل معامله (ETF) و راهنمای کامل

صندوق قابل معامله در بورس که آن را با نام ETF نیز می‌شناسند یکی از انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری می‌باشد که خرید و فروش آنها توسط سامانه‌های معاملاتی آنلاین در کارگزاری‌های مجاز صورت می‌گیرد. به زبان ساده‌تر صندوق سرمایه‌گذاری قابل معامله یا Exchange Traded Fund دقیقا مانند سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس هستند که با نماد اختصاصی خود در تابلوی معاملات، قابل معامله است.

در این مقاله از سرینومگ قصد داریم تا به بررسی کامل و موشکافانه صندوق قابل معامله در بورس بپردازیم و در ادامه آن به بررسی عملکرد صندوق، مزایا و معایب این صندوق نسبت به سایر صندوق‌های سرمایه‌گذاری پرداخته‌ایم.

ETF یا قابل معامله چه معنایی دارد؟

پیش از آنکه به بررسی صندوق قابل معامله بپردازیم به سراغ بررسی واژه ETF می‌رویم، این واژه مخفف واژه Exchange-traded fund در انگلیسی و به‌معنای صندوق قابل معامله است، ETFها دقیقا به‌مانند سهام شرکت‌ها در بورس معامله می‌شوند و باید بدانید که صندوق‌‌ها از لحاظ عملکرد معامله‌ای به دو نوع قابل معامله (ETF) و صدور-ابطالی تقسیم‌بندی می‌شوند. قیمت واحدهای ETFها در طول روز به‌مانند قیمت سهام تغییر می‌کنند و خریداران و فروشندگان می‌توانند قیمت موردنظر معامله را باتوجه به دامنه نوسان صندوق در طول روز، وارد کنند.

شما با خرید واحدهای صندوق ETF در حقیقت سرمایه خود را به تیمی حرفه‌ای و مجرب سپرده‌اید که با سرمایه‌گذاری در محل‌های سودده، برای سرمایه‌گذاران بازده مناسبی را فراهم کند. صندوق قابل معامله می‌تواند انواع مختلفی مانند درآمد ثابت، سهامی، املاک و مستغلات و غیره داشته باشد.

صندوق سرمایه‌گذاری مشترک و صندوق قابل معامله

صندوق سرمایه‌گذاری قابل معامله از لحاظ ساختار به صندوق سرمایه‌گذاری مشترک شباهت زیادی دارد اما نقطه تفاوت آنها در در نحوه خرید و فروش آنهاست، در صندوق مشترک، سرمایه‌گذاران پس از محاسبه NAV صندوق در پایان روز می‌توانند اقدام به معامله بکنند اما این مسله در صندوق ETF وجود ندارد. علاوه بر این نقدشوندگی صندوق قابل معامله بسیار بالاتر از صندوق مشترک است و سرمایه‌گذاران می‌توانند از معافیت مالیاتی در صندوق قابل معامله نیز بهره‌مند شوند.

بلاک آشنایی صندوق‌های سرمایه‌گذاری

ناگفته نماند که صندوق ETF از آنجایی که دقیقا به‌مانند سهام معامله می‌شود می‌تواند به قیمت‌هایی متفاوت از NAV خود معامله شوند که امری نسبتا طبیعی در بازار ایران است و مدیران صندوق تلاش می‌کنند تا چسبندگی قیمت به NAV را در صندوق حفظ کنند.

اولین صندوق قابل معامله در ایران

در بورس ایران برای اولین‌بار صندوق قابل معامله در سال ۱۳۹۲ با موافقت سازمان بورس و اوراق بهادار راه‌اندازی و به‌سرعت توانست به جذب سرمایه مناسب برسد زیرا این صندوق‌ها دارای نقدشوندگی بسیار بالا، خرید و فروش بسیار آسان و هم‌چنین باعث سهل‌الوصول کردن کسب سود از بورس برای افرادی که قصد سرمایه‌گذاری مستقیم را دارند، شده است.

تفاوت صندوق قابل معامله با صندوق صدور ابطالی در چیست؟

در تقسیم‌‌بندی صندوق‌ها از لحاظ نحوه معامله، ما با دو نوع صندوق قابل معامله و صدور ابطالی روبرو هستیم که هدف هردو نوع صندوق تجمیع سرمایه‌های خرد سرمایه‌گذاران و سپردن آن به یک تیم مجرب و متخصص است اما این دو صندوق دارای تفاوت‌‌هایی در نحوه عملکرد خود هستند که در ادامه بدان اشاره می‌کنیم.

نقدشوندگی در صندوق قابل معامله

در صندوق سرمایه‌گذاری قابل معامله رکن جدیدی به‌نام بازارگردانی اضافه شده که وظیفه آن ایجاد بستر نقدشوندگی واحدهای صندوق ETF است، در حقیقیت بازارگردان وظیفه دارد که از ایجاد صف‌های خرید و فروش طولانی و تاثیر هیجانات کاذب قیمتی روی قیمت واحدهای صندوق جلوگیری کند. رکن بازارگردان خود می‌تواند برای ایجاد این اهداف دست به خرید و فروش واحدهای صندوق بزند تا خیال سرمایه‌گذاران از بابت نقدشوندگی آسوده شود، اما در صندوق صدور ابطالی به‌طور متوسط ما با مدت زمان بیشتری برای نقدشوندگی روبرو هستیم.

قیمت واحدها و NAV صندوق

همانطور که ذکر شد واحدهای صندوق قابل معامله دقیقا به‌مانند سهام معامله می‌شوند و عرضه و تقاضا تعیین‌کننده رشد و یا نزول قیمت هستند درصورتی که قیمت واحدهای صندوق صدور ابطالی براساس NAV صندوق محاسبه می‌شود. در صندوق قابل معامله به‌دلیل همین رویکرد ممکن است ما دچار حباب قیمتی با NAV باشیم و باید به این موضوع دقت کرد که قیمت بالاتر از NAV قراردارد یا پایین‌تر از آن.

سازوکار معامله

معامله صندوق صدور ابطالی تنها از طریق پایگاه اینترنتی خود صندوق امکان‌پذیر است که قیمت واحدهای آن براساس NAV روز گذشته تعیین شده است اما در صندوق قابل معامله می‌توان از طریق سامانه‌های معاملاتی برخط اقدام به معامله به‌صورت مستقیم کرد.

انواع صندوق قابل معامله

از آنجایی که قابل معامله بودن یک صندوق یک دسته‌بندی ابتدایی برای صندوق‌های سرمایه‌گذاری است، می‌توان این ساز و کار را در بسیاری از صندوق‌ها براساس پورتفوی صندوق، زمینه فعالیت صندوق و غیره نیز مشاهده کرد. تمامی صندوق‌های قابل معامله در بورس ایران شامل موارد زیر است:

• صندوق درآمد ثابت قابل معامله (ETF)
• صندوق کالایی ETF مانند صندوق طلا
• صندوق سهامی ETF
• صندوق شاخصیETF
• صندوق مختلط ETF
• صندوق بخشی ETF
• صندوق املاک و مستغلات ETF
• صندوق زمین و ساختمان ETF
• صندوق نیکوکاری ETF
• صندوق جسورانه ETF

درحال حاضر ۲۱۵ صندوق از نوع قابل معامله در بورس ایران با مجموع ارزش خالص دارایی‌هایی برابر با ۴,۵۸۷,۸۰۴ میلیارد ریال درحال فعالیت هستند.

مزایای صندوق قابل معامله

معافیت مالیاتی

سرمایه‌گذاری در صندوق قابل معامله و سود آنها باتوجه به قانون از مالیات معاف می‌باشد.

سرمایه‌گذاری با پول کم

باتوجه به اینکه واحدهای این صندوق دقیقا مانند سهام معامله می‌شوند شما می‌توانید با سرمایه‌ای درحد ۱۰۰ هزارتومان نیز اقدام به سرمایه‌گذاری روی صندوق قابل معامله بکنید.

معاملات آسان

سرمایه‌گذاری در صندوق قابل معامله بسیار ساده است و افراد می‌توانند با چندکلیک در سامانه‌های معاملاتی برخط کارگزاری خود، به خرید و فروش واحدهای صندوق خود اقدام کنند.

کارمزد پایین

صندوق قابل معامله برخلاف سهام دارای کارمزد بسیار پایین‌تری در خرید و فروش است و افراد برای حجم معاملات خود نگران میزان کارمزد نیستند.

نقدشوندگی بالا

باتوجه به وجود رکن بازارگردان در صندوق قابل معامله، سفارش‌های خرید و فروش درصورت نبودن عرضه کننده یا متقاضی توسط بازارگردان معامله می‌شود و سرمایه‌گذاران دارای نگرانی از بابت نقدنشدن سرمایه خود نیستند.

نحوه خرید صندوق قابل معامله

از آنجایی که کل فرآیند معامله صندوق قابل معامله در سامانه‌های معاملاتی برخط کارگزاری‌ها انجام می‌شود افراد باید در ابتدا دارای حساب سجام باشند و سپس اقدام به افتتاح حساب در کارگزاری موردنظر خود بکنند، پس از دریافت کد بورسی می‌توانید در سامانه‌های معاملاتی رابین تریدر اقدام به جستجوی نماد موردنظر و سپس معامله بکنید.

از آنجایی که صندوق قابل معامله دارای طیف وسیعی می‌باشد، ساعات معاملات برخی از آنها از سایرین متفاوت است که شما می‌توانید ساعات معامله انواع صندوق‌های قابل معامله در بورس ایران را در ادامه مشاهده کنید.

سوالات متداول